Keçi Cinsleri

Keçi cinsleri, dünyada yetiştirilen ırklara göre belirlenir. Yüzyıllardır keçi yetiştiriciliği ve üretimi devam eder.

Türkiye’de yetiştirilen en popüler keçilerden biri Ankara Keçisidir. Nitekim başkentin sembolü haline gelen bu keçiler yüzyıllardır ırkı korunarak yetiştirilmeye devam ediliyor. Özellikle son yıllarda keçi sütlerinin değeri bilinmeye başlanmış ve süt ürünlerinde çok sıklıkla tercih edilir hale gelmiştir.

Keçi sütü peynirleri, keçi sütü, tereyağı, keçi sütünden dondurma veya doğrudan içimler için keçi sütleri ambalajlı halleriyle sofralarda başköşede yer almaya devam ediyor. Dağların inatçı hayvanları olarak bilinen ve zor patikalarda kolaylıkla otlanabilen türlerdir. Dünya çapında temel olarak bilinen keçi türleri şöyledir;

• Kilis Keçisi
• Norduz Keçisi
• Honamlı Keçisi
• Etçi Boer Keçisi
• Türk Saanen Keçisi
• Malta (Maltız) Keçisi
• Kıl Keçisi (Kara Keçi)
• Ankara Keçisi (Tiftik Keçisi)
• Damaskus Keçisi (Şam Keçisi)

Bu keçiler resmi kuruluşlarca orijinallik özellikleriyle kaydediliyor. İlk hangi bölgelerde görülmüştür ve hangi iklimlere dayanıklıdır gibi veriler bulunuyor. Ayrıca ortalama kiloları, potansiyelleri, tüy yapıları, boynuz özellikleri, süt verme potansiyelleri gibi pek çok niteliğine göre yetiştiriciler tarafından çiftliklerin vazgeçilmez hayvanları olarak biliniyorlar. Şimdi bu keçilerin genel niteliklerini ve anavatanlarına dair bilgiler edinmeye ne dersin?

Kilis Keçisi

En çok süt veren keçi ırkı seçeneklerinden biri olarak Kilis keçisinden bahsedebiliriz. Ülkemizde yoğun olarak yetiştirilen ve özellikle Hatay- Kilis bölgelerinde görülebilen aynı zamanda Gaziantep civarında yetiştirilen ve bu cins, iklimlerde kolaylıkla gelişen verimli bir keçi türüdür.

Sütü de eti de oldukça lezzetlidir. Melez Keçi cinsleri arasında yer alan kilise bu cins hem kıl keçileri hem de Şam özgün keçilerinin zaman içerisinde melezlenmesi sonucuyla ortaya çıkmış bir ırktır.

Boynuz sadece bir cinsiyete bağlı değildir. Hem erkeklerde hem de dişilerde görülebiliyor. Uzun kulaklarıyla oldukça sevimli bir görüntü çizerler ve genel anlamda kulakları geniştir ve aşağıya doğru sarkık görünür.

Uzun ve parlak kürk yapısına sahiptirler ve göğüs yapıları oldukça gelişmiştir. İnatçı keçiler çoğu zaman toslaşmayı da seviyorlar. Bu nedenle kas, kemik ve baş yapıları oldukça güçlü ırklardan biri olarak değerlendirilmektedir.

Süt üretiminde de sıklıkla tercih edilen bu keçi tipleri sütçü görünümündedirler. Meme yapıları da buna uygundur ve kolay sağılırlar. Erkek erişkinlerinde ortalama ağırlıklar 50 ila en fazla 60,5 kilograma kadar çıkabilirken, dişi keçilerde ise bu ağırlık 34 kilo ile en fazla 45,5 kilograma kadar ulaşabiliyor. Ortalama 250 gün civarında laktasyon süreleri olup en az 210 ve en fazla 260 güne kadar değerlendirilebiliyor.

Süt açısından oldukça verimli ve bereketli hayvanları olarak biliniyorlar ve süt verimleri de ortalama olarak 300 kiloya kadar çıkabilmekte. En düşük 200 kilodan itibaren başlarlar. Özenli koşullarda sağlıklı, düzenli olarak kontrol edildiğinde ve bu keçilere iyi bırakıldıkları zaman süt verme potansiyelleri ise neredeyse 500 kilograma kadar çıkabiliyor. Üstelik tüylerinden faydalanılan Kilis keçilerinin kıl potansiyelleri de 600 grama kadar ulaşabilmektedir.

Norduz Keçisi

Türkiye yerli Keçi Irkları arasında yer alan bu cins ülkemizde özellikle Van şehrinde yetiştiriliyor. Van’ın Gürpınar ilçesi ve civar ilçelerde yetiştirilmeye devam eden keçi, özel bir genotipi olarak bilinmektedir.

Özel bitki çeşitleriyle belirlenen ve her türlü yayla koşuluna uyum sağlayabilen Norduz türleridir. Özellikle keçi deyince patikalar, dağ yamaçlar ve yüksek rakamların hayvanları akla gelir. Ki Norduz Keçisi de tam anlamıyla bu ifadelere uyuyor.

Nordost Keçi cinsleri potansiyeli yüksek bir canlıdır. Hem süt verirken hem de etinin veriminden dolayı sıklıkla yetiştirilmekte tercih ediliyor. Üstelik Van coğrafyasının topoğrafik yapısına uygun bir canlıdır. Fiziksel görüntü itibariyle de oldukça güçlü ve verimli olduğunu belirten bir canlı olarak değerlendiriliyor.

Bu nedenle fiyatları biraz yüksektir. Son yıllarda yapılan ırk araştırmaları ve koruma çalışmalarıyla da Nordost Keçi koruma programlarına dahil edilmiştir. Orijinal ırk kayıtlarında genel olarak renkleri; beyaz, siyah, beyaz ile alaca olan renkleri bulunmaktadır. Bunun yanı sıra kahverengi tonları ve kül rengiyle de bulunabilen, birbirinden farklı keçi türleri vardır.

Boynuzları oldukça gösterişli ve adeta bir oğlak gibidirler. Dik boynuz yapısına sahip bu ırk oldukça sevimli ve göz alıcı görünür.

Norduz keçileri;

• Laktasyon süresi sırasıyla 138- 347 kg ve 185- 226 gün,
• Ortalama ağırlıkları 47 ila 58,5 kilogramdır.
• Oğlak türlerinde doğumlarının ağırlıkları genel olarak 2,68 ila 3 kg arasında görülmektedir.
• 6 ayına ulaşan keçilerde yani ortalamayı 180 günlük periyottaki bir Nordost Keçisinin ağırlığı 20 kiloya kadar ve minimum 10’dan itibaren değerlendirilmektedir.
• Yeni doğan Nordost keçisi ise 6 aya kadar olan periyotta genellikle 95 ila 97 kg arasında olur.

Nordost keçileri genellikle tek doğum yaparlar ve çok nadiren de olsa ikiz doğurma potansiyelleri %30’lar civarında görülmektedir. Üstelik tüyleri oldukça değerlendirilen bir hayvan olarak genellikle 425 gr civarında kıl verimleri vardır.

Honamlı Keçisi

Süt keçileri olarak bilinen bu tür daha çok Akdeniz Bölgesi civarında görülmektedir. Yaygın olarak yetiştirilmeye devam edildiği yerler, Toros dağları, Antalya’nın bazı ilçeleri ile Isparta ve Konya şehirleri olarak bilinirler.

Genel olarak siyah yapılarıyla bilinirler ve özellikle paça bölgelerinde ya da başlarının üst kısmında, alınlarında beyaz tüy kaplamaları görülmektedir. Ağız ve burun yapısı kıl keçilerine oranla biraz daha farklı cinslerdendir.

Keçi cinsleri arasında Akdeniz iklimine uygun olarak yetiştirilmeye devam edilen Honamlı keçisinin ilk doğdukları zaman ağırlıkları genellikle 4 kiloya yakın olur ve ortalamaları da 3,85 kg civarındadır. Keçilerin ağırlıkları da 72- 73,5 kg arasında olup, günlük neredeyse 535 ila 1.500 g arasında süt verme potansiyelleri yüksektir.

Keçi sütü ürünleri üretiminde sıklıkla tercih edilirler. Honamlı Keçisi fiyatları dördüncü ayına geldiğinde ortalama kiloları 25’in üzerinde olur ve en fazla 32 kilograma kadar çıkabilirler. Koruma altında bir ırktır ve nesli tükenmek üzere olduğu için de çok sayıda çeşitli çalışmalar yapılıyor.

Etçi Boer Keçisi

Keçi cinsleri arasında yabancı menşeli olarak tanınan keçilerden biridir. İlk görüldüğü yer Güney Afrika Cumhuriyeti olarak bilinmekle birlikte nesil kayıtları 1900’lü yıllara dayanmaktadır. Keçi eti üretimi baz alınarak bu tarihten itibaren üretilmesi başlanmıştır ve buna öncülük edenler de Hollandalılardır.

Geliştirilmiş bir cins olarak biliniyor ve bugün dünyanın pek çok ülkesinde özellikle karkas üretiminde tercih edilmektedir. Bu cinsler geliştirildiği için genellikle yüksek genetik potansiyelleri vardır ve büyüme periyotları oldukça hızlıdır.

Etçi Boer Keçisi fiyatları diğer keçilere ve orijinal ırklara göre oldukça uygundur. Bu nedenle de özellikle Afrika ülkelerinde alım satımı, ticareti, yetiştiriciliği oldukça gelişmiştir. Genellikle 2 renkli formları görünür.

Bu türde vücut kısmı daha açık renk, beyaz ve krem tonlarına sahiptir. Baş bölgesi, kahve veya kırmızı tonlarda görülmektedir. Genellikle ikiz doğurma potansiyelleri yüksektir ve 5 aydan itibaren çiftleştirilebilir hale gelmektedir. Anaç tavırları ve genetik özellikleriyle bilinen bu ırk 135 kiloya kadar canlı ağırlık veriyor.

Dişlerdeki potansiyel ağırlık ortalama 89 ile 100,5 kiloya kadar çıkabiliyor. Erkeklerde ise genellikle 109 ila 135,5 kilograma kadar çıktığı görülmektedir. Üstelik çiftleşme potansiyelleri yüksek olup kızgınlık dönemlerinde yıl boyunca devam eder. Bu nedenle amacına ulaşmış bir keçi ırkı olduğunu da söyleyebiliriz.

Boer etçi keçilerinin, omuzları oldukça etlidir ve göğüs kafesleri oldukça genişlemiştir. Genel anlamda kas yapıları ve potansiyelleri yüksek, bel kısımları diğer keçilere göre oldukça uzundur. Adeta yandan bakıldığı zaman sığır gibi görünebilirler.

Özellikle Afrika coğrafyasının sert zeminlerine uygun tırnak yapısıyla ve güçlü bacak kaslarıyla ön plana çıkıyor. Üstelik boyutlarındaki dolgunlukta olması gereken ideal seviyededir. Kaburga kısımları, esnek baş kısmı ve çene yapısı güçlüdür. Boynu orta uzunlukta ve kahverengi gözlüdürler.

Türk Saanen Keçisi

Türkiye’de en iyi keçi ırkı deyince akla gelen türlerden birisi olarak değerlendiriliyor. Hem süt bakımından oldukça doyurgan bir cins hem de döl verimi açısından potansiyeli oldukça yüksektir. Üstelik sevimliliği ile en beğenilen keçi türleri arasında yer alıyor. Türkiye’de en çok tercih edilen, en çok yetiştirilen keçi türüdür.

Beyaz, kırık, beyaz krem renkleri ve bej rengi gibi genel anlamda açık renklidirler. Tüy yapısı daha çok kısadır. Kulakları ise dik ve diğer keçilere göre daha küçüktür. Dişilerde ve erkeklerde boynuz bulunmaktadır. Aynı zamanda sakallı keçi cinslerinden biri olup küpe özellikleri de vardır.

Türk Saanen Keçi cinsleri, iyi koşullarda değerlendirildiği, bakımları ihmal etmedikleri zaman erken yaşta çiftleşme dönemine girerler ve yüksek verim alınmaktadır. Genel özelliklerinden hemen şöyle bahsedelim;

• Yetişkin keçi türlerindeki ortalama ağırlıklar 49,5 ile 61 5 kg arasında görülmektedir.
• Koltuk meme formuna sahiplerdir ve memeleri sarkık değildir.
• Tekelerde ortalama ağırlıklar 59,5 ile 80,5 kilo arasında olup, maksimum potansiyelleri de 100 kiloya kadar çıkan bildikleri görülmektedir.
• Damızlık için en erken 8 ay veya 10 aylık dönem beklenmesi gerekiyor.
• Türk keçilerinin oğlak verme potansiyelleri %180 civarında doludur.
• Süt potansiyelleri ise bu keçilerde en az 500 kilo litre ile en fazla 650 liraya kadar çıkıyor.

Türk Saanen Keçisi fiyatları, laktasyon potansiyellerine bağlı olarak belirlenmektedir. Genellikle laktasyon ortalamaları 269 ile 281 gün arasında değişiklik gösteriyor. Doğum ağırlıkları ise 3 kilo civarında olup maksimum 3,5 kiloya kadar çıkmaktadır.

Malta (Maltız) Keçisi

Malta, Keçi cinsleri, keçi cinsleri Malta olarak da bilinir. Oldukça heybetli ve büyük bir gövdeye sahip keçi türleridir. Genel olarak görülen renkleri kırmızıdan dönük siyaha şeklindedir. Ancak açık renklileri de mevcut olup beyazdan kahve tonlarına doğru geçiş görülebilen Malta keçilere oldukça yaygındır. Ayrıca 2 renkli post yapısının sahip alaca kombinasyonları olan Malta keçilerinden görmek mümkündür.

Malta Keçisi fiyatları, erkek ve dişilere göre kilogram ve laktasyon dönemlerine göre farklılık gösteriyor. Irksal kayıtlarının genel olarak renkleri ve fiziksel özelliklerine dair bilgiler bulunmaktadır. Kulak yapıları genellikle hem geniş hem uzundur ve baştan çene ajansına doğru sarkık biçimindedir. En uç kısımları ise daha çok kıvrıktır.

Hem boynuzlu olanlara hem de boynuzlu olmayan türleri bulunmaktadır. Süt üretiminde de tercih edilen bu cinslerin memeleri sarkık ve savunma uygundur. Genellikle de dizlerinin alt kısmına kadar memelerinin indiği görünmektedir.

Özelliklerinde ortalama ağırlıkları 39,5 ila 50,5 kilograma kadar çıkmaktadır. Tekeler de bu oran 49 ila 61 kg arasında farklılık gösteriyor. Genel olarak;

• Dünyaya geldikleri zaman ortalama ağırlıkları 3 3,5 kg ortalamasında değişir.
• Laktasyon süt potansiyellerinin genel olarak 274 ile 331 arasında farklılık gösteriyor.
• Laktasyon dönemlerinde ise genel olarak 239 251 gün baz alınır.

Kıl Keçisi (Kara Keçi)

En büyük keçi ırkı tanınan keçi türüdür. Yaygın şekilde kara keçi olarak tanınır ve en büyük potansiyelleri erkeklerde özellikle 90 kiloya kadar çıkmaktadır. Çok iyi bırakıldıklarında ise 100 ila 110 kiloya kadar kıl keçisi görüldüğü bilinmektedir.

Ülkemizde sıklıkla yetiştirilen eti ve sütünden faydalanan bu cins, yaygın olarak Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde görülmektedir. Bazı şehirler baz alınmakla birlikte Ege bölgesinde de yetiştirildiği bilinir.

Ülkemizde en çok yetiştirilen ırk olarak ülke potansiyelinin %95’ten fazlası kara keçilerden oluşuyor. Kıl keçisi ya da kare keçi olarak bilinen bu Keçi cinsleri, daha çok koyu renkte olurlar.

Orijinal ırk kayıtlarında alaca renklerinin varlığı bilinmekle birlikte daha çok beyaz ve kahve tonlarında olup, bazıları da gri ve füme renklerinde bulunuyor.

Kıl Keçisi fiyatları fiziksel özelliklerine bağlı olarak görülüyor. Erkek veya dişi cinsiyetleri fark etmeksizin pek çoğunda boynuz olduğu biliniyor. Ortalama 150 litreye kadar süt potansiyelleri olan ve yetiştiricilerine önemli ticari gelirler getiren bir ırktır.

Dişiler genellikle 45 kilo civarında olup maksimum 66 kiloya kadar çıkabilirken, yetişkin bir erkek keçi de ise ortalama ağırlık potansiyeli 64 ila 91 kiloya kadar çıkabiliyor.

Kendiliğinden doğal türde yetişebilen, yaşayabilen ve pek çok coğrafi iklim koşullarına hızlı uyum sağlayabilen güçlü, dayanıklı, kaslı bir canlıdır. Üstelik fazla beslenmediği durumlarda bile kilosundan, fiziksel özelliklerinden çok fazla bir şey kaybetmez. Laktasyon süreleri genel olarak 180 günden başlar ve 220 güne kadar farklılık gösterebilir.

Üstelik sütü çok fazla yağlı değildir ve genel olarak %3’e kadar yağlı olduğu görülüyor. En az süt veren canlıda bile oran 80 litreden itibaren değişir. Doğumlarda en fazla bir yavru dünyaya getirebiliyorlar.

Ankara Keçisi (Tiftik Keçisi)

Ankara Keçisi fiyatları oldukça yüksektir. Nitekim Ankara’nın geleneksel keçisinin sayısı oldukça azalmış ve nesli tükenme tehlikesine girmiştir. Tiftik keçisi olarak bilinen ve tüy yapısı diğer tüm keçilerden farklı olan bir cinstir. Özellikle geçmiş yüzyıllarda özellikle tiftik üretiminde hep ve yün üretiminde en kaliteli cinslerden biridir.

Fakat büyük şehirlerde kentleşme, kırsal alandaki tarımsal faaliyetlerin azalması, hayvancılığın giderek azalmasından dolayı Ankara keçisinin gittikçe azaldığı biliniyor. Bu nedenle de koruma altında bir ırktır.

En iyi keçi ırkı hangisidir araştırmalarında genellikle başkentin sevimli keçisinin ilk sıralarda yer aldığı biliniyor. Üstelik sadece iç Anadolu bölgesinde değil, ülkemizin doğu şehirlerinde de yetiştiriciliğini devam ettiği biliniyor. Özellikle Mardin, Bitlis ve Siirt şehirlerinde yaygın olarak üretimleri ve yetiştirmeleri devam eden bir cinstir.

Tıpkı Türk insanının kökenlerinin geldiği gibi bu ırkın daha genetiğinin Orta Asya’ya dayandığı kabul ediliyor. Fakat ilk görüldüğü yere dair menşei kaydı yoktur. Erkek ve dişilerde boynuz vardır. Ankara tiftik keçisinin genel fiziksel özelliklerinde şöyle sıralayalım;

• Erkeklerin ağırlıkları en az 34 kilo ve en fazla 55,5 kilo ya kadar çıkar.
• Dişi keçilerde ağırlıklar en düşük 29,5 ve en fazla 40,5 arasındadır.
• Angora, Mohair türü tekstil üretiminde tercih edilen kaliteli iplik veren bir cins.
• Süt üretimi için tercih edilen bir tür değildir ve sağılmazlar.
• Lezzetleri diğer keçilere göre çok daha yüksek olduğu için genellikle Ankara keçisi oğlaklarına talep oldukça yüksektir.

Doğurma potansiyelleri %80 civarında olup, ikiz yavru dünyaya getirme oranları çok düşüktür ve neredeyse %1 civarında görülür. Üstelik diğer cinslere göre nadir bir cins olmasının sebeplerinden biri de geç gelişme potansiyellerinden dolayıdır.

Damaskus Keçisi (Şam Keçisi)

Keçi cinsleri arasında bilinen Şam keçisi, özellikle Suriye civarında görülür. Bunun yanı sıra İsrail ve Lübnan’da yetiştiriciliği devam etmekte, Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde de potansiyelleri bulunmaktadır. Siyah, füme renkleri ve alaca tonları bulunuyor. Tamamen kıllarla örtülü bir post yapısına sahip olup laktasyon verimleri genellikle 250 ila 500 kg civarında değişir.

Damaskus Keçisi fiyatları yaşları ve fiziksel özelliklerine doğurganlık potansiyellerine bağlı olarak farklılık gösteriyor.

Hatay- Kilis keçi cinsleri oluşumunda ve özellikle melez yetiştirilen keçilerin gelişmesinde aktif rol oynamış bir tür olarak kayıtlara geçmiştir.